OSOTASUN FISIKO, PSIKIKO
ETA MORALA URRATZEA

      Osotasun fisikoa, psikikoa eta morala urratu zaienei dagokienez, kasu gehienetan, Poliziaren zaintzapean jasandako torturak eta tratu txarrak dira bidegabekeria nagusia. Horrelako urraketen 112 kasu daude, eta horietatik 100 dira tortura fisiko eta psikikoen eta tratu txarren salaketak. Alde horretatik, nabarmentzekoa da Euskal Memoria fundazioak egin duen ikerlana, informazio iturri nagusi gisa; lan horretan, inkestak egin zituen herrian barrena informazioa lortzeko eta ahal diren tortura kasurik gehienak dokumentatzeko 1960. urtetik gaur egun arte. Hala berean, EHUko Kriminologiaren Euskal Institutua, Eusko Jaurlaritzako Bakegintza eta Bizikidetzarako Idazkaritzak eskatuta, 2014ko ekainetik ari da Euskal Autonomia Erkidegoan 1960 eta 2010 bitartean izan diren tortura kasuak ikertzen, lehen eta bigarren mailako iturriak aztertuta. 2017ko abenduan argitaratu zen ikerketaren amaierako txostena. Txosten horretan, 4.113 kasu daude guztira, “publikoki eta/edo judizialki salatu dutenak Poliziako funtzionario publikoen tratu txarrak eta/edo torturak jasan izana”. Torturak salatu zituztenak guztira 3.415 dira; izan ere, %17k behin baino gehiagotan jasan baitzuen urraketa mota hori. Gainera, Nazio Batuen Istanbulgo Protokoloa aplikatu zaie 202 laguni, eta 500 lekukotasun zuzen jaso dira.^(*) Egiletzari dagokionez, urraketa gehienak Estatuko Segurtasun Indarretako kideek eginak dira.^(*) Azpeitian, 70 kasu jaso ditu kriminologia institutuak, eta 60 lagun daude Azpeitian jaioak eta/ edo Azpeitian bizi direnak eta torturen eta tratu txarren biktima izan direnak. Denak ere txosten honetan datoz.

      Bestalde, ezinbestekoa da adieraztea torturen biktima izan direla deklaratu duten 77 lagunetatik guzti-guztiek froga bakarra dutela beren lekukotasuna (idatziz nahiz ikus-entzunezko bidez irarria). Horrek garrantzia hartzen du; izan ere, polizien, epaileen eta medikuen txostenik ez izateak egiazta lezake horrelako urraketa motetan zigorgabetasuna dagoela. Hortaz, agiri frogarik ez dagoenez, lekuko bidezko froga zuzenean hartu ahal izan den kasuetan, sakon landu nahi izan dira, elkarrizketetan, poliziaren zaintzapean izan diren gorabeherak eta jasandako tratu txarrak.

      Osotasun fisiko, psikiko eta morala urratzearen kategorian, aipatu kasuez gain, beste hiru atentatu eta/edo eraso fisiko daude, eta azpeitiar enpresaburuen bi bahiketak: Jesús Guibert Azkuerena, 1983an, eta Ángel Carasusan Madrazorena, 1985ean. Bi bahiketak Komando Autonomo Antikapitalistek egin zituzten. Jesús Guibert 1983ko martxoaren 21etik apirilaren 7ra egon zen, eta Ángel Carasusan, 1985eko uztailaren 9tik 12ra.

      Bahiketei dagokienez, agiri frogak erabakigarriak suertatu dira, nahiz eta kasuetako batean biktimaren senide baten lekukotasun grabatu gabea ere eskura eduki dugun.

      Euskal kasuan giza eskubideen urraketen gainean egin den oinarrizko txostenaren arabera (1960-2013 eperako), Eusko Jaurlaritzako Bakegintza eta Bizikidetzarako Idazkaritzak egina, 62 lagun bahitu zituzten erakunde armatu askotarikoek, dela ETAk eta dela izaera subertsiboa zuten beste talde batzuek. Bestalde, erakunde parapolizialek eta eskuin muturrekoek 58 bahiketa egin zituzten euskal lurraldean.^(*)

      Esan gabe doa, azkenik, 1978an, talde armatu batzuetako kideek bortizki atzeman zituztela bost lagun eta zenbait orduz eduki, zeramaten autoa kendurik. 1980ko abenduaren 4an, hiru kaputxadunek eraso egin zieten Felix Suduperi, Azpeitiko Lanbide Eskolako atezainari, eta haren andreari, Ines Belokiri, beren etxean; eskolako ateak irekiarazi zizkieten, eta ordu erdiz eduki zituzten Oinatzeko auzoan. Biharamunean hiru lehergailuk eztanda egin zuten ikastetxean, eta kalte materialak eragin zituzten.

TORTURAK ETA TRATU TXARRAK

SALATUTAKO TORTUREN KASU KOPURUA *

* Kriminologia institutuak emandako datuak Euskal Autonomia Erkidegokoak dira soilik, eta Euskal Memoriak, berriz, Euskal Herri osokoak ematen ditu.

I Hemendik ateratako datuak: 1960tik 2014ra bitartean Euskadin izandako torturaren ikerketa proiektua. Amaierako txostena.

II Honako hauek hartzen ditu: Udaltzaingoari dagozkion 9 kasu: 21 espetxeetako funtzionarioei: 89 beste batzuei; eta 96 egiletzaren gaineko daturik gabe.

III Ikerketa taldeak sortu duen datu basean datozen kasuak, torturak edo tratu txarrak salatuak dituzten 3.415 lagunetatik.

IV Hemendik ateratako datuak: Informe de investigación sobre la tortura en Euskal Herria.

V Honako hauek hartzen ditu: 143 kasu Brigada Politiko Sozialarenak (BPS); hiru Espainiako Polizia Militarrarenak; bederatzi Udaltzaingoarenak eta erkidegoetako polizienak; 53 Frantziako Poliziarenak; 30 beste batzuenak.

VI Eusko Jaurlaritzaren Balorazio Batzordea, 107/2012 Dekretuan oinarritua, 1960tik 1978ra bitartean motibazio politikoko indarkeria-egoeran izandako giza eskubideen urraketen ondorioz sufrimendu bidegabeak jasan zituzten biktimak aitortzekoa eta biktima horiei ordainak ematekoa.

VII Balorazio Batzordeak aitortzen dituen tratu txarren eta torturen kasu kopurua, egin dizkioten eskarien arabera.

VIII Honako hauek hartzen ditu: Bi kasu BPSrenak; 1 Frantziako Poliziarena; 1 espetxe funtzionario batena; 4 egiletzaren daturik gabe.

IX 97 kasu 76 laguni dagokie, eta 1960tik aurrera salatu zituzten torturak eta tratu txarrak.

BAHIKETAK

ATENTATUAK ETA ERASO FISIKOAK

BORTXAZ ATXIKITZEA

ATENTATU/EZTANDA BATEAN ZAURITUAK