ALTUNA ASTIGARRAGA, MARIA JOSEFA
(Maite Garmendia Altunak utzitako irudia).
Maria Altuna 1915ean Azkoitian jaioa zen eta Azpeitian bizi zen. 1938ko apirilean atxilotu zuten eta Donostiara eraman zuten. Han egon zen preso 1939ko urtarrilaren 19ra arte. Gerra-kontseiluan epaitu zuten Gloria Zabaletarekin batera, eta Emakume Abertzale Batza erakunde abertzaleko kide izateaz, Fronte Popularraren Azpeitiko sukaldeetan lanean aritzeaz eta Nuarbe auzoan beste herritar batzuekin batera hainbat oilo lapurtzeaz akusatu zituzten. 1938ko azaroaren 22an Mariak epaile militarraren aurrean berretsi zuen 1938ko apirilaren 13an Azpeitian egindako deklarazioa. Mariak adierazi zuen Emakunde erakunde abertzaleko afiliatua zela 1934tik eta Nuarbeko lapurretak izandakoan han zela bera, baina Azpeitiko miliziano batzuekin Nuarbera joan zenean, ez zekiela horrelakorik egingo zutenik. Horrez gain, adierazi zuen milizianoentzako eta gudarientzako Azpeitian jarri zituzten sukaldeetan «beldurragatik» aritu zela lanean.
1939ko urtarrilaren 10ean, 4 hilabeteko atxiloaldi handira kondenatu zituzten Maria eta Gloria. Hala ere, aske utzi zituzten, behin-behineko espetxealdiaren bidez jada zigorra betea baitzuten(*). Bestalde, 1938ko uztailaren 7an, Jose Maria Garmendia, «Koipe» senarra 20 urteko espetxealdira kondenatu zuten.
Ezin zuten sinetsi horrelako gizon katoliko bat gerrara joan izana.
Konturatzen naiz, garai hartan, ikaragarrizko beldurra ziotela gertatua kontatzeari.
Honakoa esaten zien auzokide batek gure ama eta izebari gerrara errepublikaren alde joandakoengatik: Horiek hil egingo dira, hil egingo dituzte, ez duzue gizonik gehiago ikusiko.
Diktadura frankista oso gogorra izan zen. Garai ilunak ziren, dena galarazita zegoen.
