Mehatxatutako pertsonei dagokienez, txosten bat egin du Deustuko Unibertsitateko Pedro Arrupe Giza Eskubideen Institutuak orain berriki, Bakegintza eta Bizikidetzarako Idazkaritza Nagusiak eskatuta;(*) bertan, analisi kuantitatibo eta kualitatibo bat egiten dute ETAk mehatxatutako ena, 1990etik 2011ra bizkartzainak erabili behar izan dituztenak zenbatuta. Informazio horri esker, mehatxatutako pertsonak sailka daitezke sexuka eta probintziaka, nahiz eta ikertzaile taldeak ez duen izan mehatxatuen bizitokiaren gaineko informaziorik. Esaterako, Gipuzkoako kasuan, 472 lagun zenbatu dira bizkartzainekin, eta, hortaz, mehatxatuak izan dira. Horren ondorioz, hiru alderdi ditu txosten horrek, bere erabilgarritasuna murrizten dutenak Azpeitiko gure lanarekiko: ETAk mehatxatu dituenak bakarrik hartzen ditu aztergaiak —kontuan izan gabe beste biktima egile batzuk daudela —, esparru kronologikoa eta egoera pairatu dutenen bizitokirik ez jakitea.
Eusko Jaurlaritzak 1.492 lagun zenbatzen ditu, ETAk armak behin betiko utzi arte bizkartzainak behar izan dituztenak, erakunde horren eta “beste talde batzuen” mehatxuengatik.(*)
Azpeitian jasotako datuei dagokienez, 2013tik egindako ikerketaren bidez, hamabost biktima eta 20 kasu zenbatu dira, eta horiei gehitu behar zaie Azpeitian 25 lagunek eskolta eraman dutela. Mehatxu larriko lehen kasua 1971ko abuztuaren 24an izan zen; Azpeitiko Udaleko zinegotzi batek hilketa mehatxu anonimo bat jaso zuen, Guardia Zibilari laguntzen ari zela eta. Mehatxu larri horiek pertsona fisikoei eginak dira zuzenean, eta, horiez gain, zenbait negozioren aurkako mehatxu anonimo batzuk ere jaso ditugu. 1976an, bi kasu izan ziren: ekainaren 1ean, Teno garajeari egindakoa (ETAk sinatua), eta urriaren 1ean, herriko bi farmaziari egindakoa. Azpeitiko Guardia Zibilaren txostenak dakarrenez, mehatxu horiek probintziako farmazia guztietan gertatu ziren, saltoki horiek ez zutelako itxi irailaren 27an izandako greba orokorrean. 1978ko otsailaren 29an, Azpeitian Iberdueroko bulegoen eskualdeburua zenak Guardia Zibilari jakinarazi zion anonimo batek mehatxu larriak egin zizkiola enpresari, eta apirilean, berriz, Gambil altzari enpresako hiru sozio mehatxatu zituzten. 1978ko uztailaren 26an, Lasa altzari enpresak mezu baten berri eman zion Azpeitiko Guardia Zibilari; telefonoaren erantzungailuan grabatu zen, 21etik 23ra (ezin zehaztu, enpresa itxita baitzegoen jaiegunak zirelako herrian), eta, mezuan zioenez, eztanda bat gertatuko zen lantegian hilaren 24an. Azkenik, Orkatz tabernan mehatxu gutun bat jaso zuten 2008an.
Deustuko Unibertsitateko Pedro Arrupe Giza Eskubideen Institutuaren irizpideei jarraituz, atal honetan sartu dugu Ramón Etxezarreta Aizpuru, mehatxu larrien biktima. Zinegotzia izan da Donostiako Udalean, PSE alderdiarekin, eta kultura arloaz arduratu da bertan, 1995etik 2009ra. Urte horietan denetan bizkartzaina behar izan du.(*) Espainiako Barne Ministerioaren Segurtasunerako Estatu Idazkaritzak emandako datuen arabera, Azpeitian bi lagunek eraman dituzte Idazkaritzaren bizkartzainak; batek kargu politikoa zuen, eta bestea Judikaturako kidea zen. Bestalde, Eusko Jaurlaritzako Idazkaritza Nagusiaren Segurtasun Sailean, Ertzaintzak emandako informazioa aintzat harturik, 23 lagunek izan zuten bizkartzain zerbitzua Azpeitian lanean ari zirela eta/edo bertan bizi izanda.
Tortura kasuak bezala, biktimaren edo senideen lekukotasuna da funtsezko froga, nahiz eta, zenbaitetan, agiriak badiren, hala nola prentsako paper zatiak edo salaketak. Alde horretatik, erakunde judizialetan ipinitako salaketa formalak dira horrelako urraketetan dagoen agiri froga nagusia. Mehatxuak ahoz egin badituzte (dela kalean edo dela telefono deien bidez), salaketa formala da, hala dagokionean, agiri froga bakarra. Mehatxuak euskarri grafikoren batekin eginak badira (gutuna, kartela, pintaketa...), salaketa formalak, halakorik baldin badago, lekuko bidezko froga ekartzen du.
Hala ere, ikerketa prozesuan kontsultatu diren eragile sozialek eta politikoek emandako informazio zuzena edo zeharkakoa ikusita, giza eskubideen urraketa tipologia honetan identifikatzen den pertsona kopurua askoz txikiagoa litzateke egiaz dagoen kasu kopurua baino. Hau da, segurtasun handiz esan daiteke jaso ditugun kasuak baino gehiago daudela.
Gabezia hori hor dago, zergatik eta, batez ere, pairamen hori zuzenean jasan dutenek nahiz senideek ez dutelako publiko egin nahi zer sufritu duten. Aurretik adierazitako faktoreak daude oroz gain: proiektuari ez diotela egokitasunik ikusten, eta ez direla fidatzen. Hala ere, urraketa mota horri dagokionez, biktima batzuek beldurra edo segurtasun falta dute, eta/edo mehatxuari garrantzia kentzeko joera.