Haunditasun ametsak / Hiru morroiak

Imanol Elias

antzerkia

Susa, 1987

LEHEN AGERRALDIA

Matilde

        (Antzeztokia ilunantzean dela, garaiko musikatxo bat entzuten da. Doinua gutxitzen joango da eta antzeztokia argitzen, etxe barnetik MATILDE agertzean eta batez ere berari argia egiten zaiola. Ikusleari hitz egingo dio).

        Ez da errez sinistea orain kontatuko dizuedana. Ez horixe! Baina, neuk bizi izan dudanez, ondo dakit zer gertatu zen eta norbaiti esaten ez badiot, ito egin behar dut... Esan behar dizuet lehenik, ez naizela gogoratzen zein urtetan izan zen gertaera honen hasiera, baina hementxe, etxe honetan bertan izan zen guztia. Gaztelu honen horma zaharrak hitz egiteko era balute, baieztatuko lukete nik orain kontatuko dizuedan guztia. Bai horixe! Guztia hasi zen, Ukelondo gaztelu honetako nagusi Santxo azken gerrara joateko prestatu zenean... Azken gerrarako esan dut eta horrela da. Aurrez behin eta berriz alde egiten bazuen ere etxetik herria defendatu nahirik, Egileak bakarrik zekien lurretara beraren indarra azaltzeko, orain kontatuko dizuedan gertakizunaren ondoren, ez zuen gehiago armarik eskuetan hartuko eta etxezai geldituko zen atariko txakurra bezala...

(Argiak gutxitzen joango dira eta musika berriz gehitzen, MATILDEk alde egiten duen bitartean etxe barnera).

BIGARREN AGERRALDIA

Santxo (Musika isildu eta argiak piztean bat batean, eseririk agertuko da mahai inguruan).

        Beste behin nire beharrean da herria eta beste behin nire indarrak eskaini behar dizkiot.

Malen (Zutik SANTXOren ondoan).

        Eta etxeko lanak gelditu daitezela beste batentzat!

Santxo

        Lehenik herria da.

Malen

        Ez dakit horrela den edo ez, baina, ez gari eta ez arto gelditzen bagara, esango dizut zer jango duzun hemendik aurrera. Herria izango da lehenik, baina sabela betetzen ez baduzu zerbaitekin, berehala ahaztuko zara herriarekin.

Santxo

        Sekula ez! Ondo dakizu nire sendia izan dela betidanik herria defendatzen saiatu dena eta bide hori jarraituko dut nik, baita jangabean ere!

Malen

        Ez zenuen berdin pentsatzen azken gerratik etxeratzean...

Santxo

        Zuk ere, ez zenuke berdin pentsatuko nik bezalako une gogorrak igaro ondoren. Lau hilabete ederrak igaro nituen bada sinisgabeko beltz eta narraz horiekin... Goseak ez ezik lurpean sartuta alajaina! Eta egarriak... Ito behar egarriak! Baina, ez etsi ordez! Ez horixe! Ezpata bat eskuratzeko era izan nuen unean, berehala nintzen ihesi...

Malen

        Ihesi? Ez ziren azkarrak beltz horiek, itxura denez.

Santxo

        Ez zirela bizkorrak? Zergatik diozu hori?

Malen

        Zu behintzat zeharo motela iritsi zinelako.

Santxo

        Bide luzea egin ondoren. Beltz haien hatzaparretatik ihes egitean, ez ninduen inork harrapatuko. Ezta zaldian izanda ere! Ez arranoa! (Zutituaz eta ezpata bat eskuan izango balu bezala). Zazt lepoa, ni zaintzen zegoenari... Zazt, besteari... Hirugarrenari berriz, burua erdi bi.

Malen

        Eta zuri, inork ezer ez...

Santxo

        Ez arranoa! Hori gainera, hiru egunean ezer jan eta edateko eman ez zidatela. Aurrez, bapo jan eta edan banu, ez nuen bakar bat ere zutik utziko. Etsaiak!... Perretxikoak bezala ebakiko nituen nire ezpatarekin beltz guztien buruak!

Malen

        Arbizabarko Martinek ez du horrelakorik esaten...

Santxo

        Martinek? Zer entzun diozu bada txotxolo horri?

Malen

        Zera... Oraindik ere beltzen menpean izango zinela, berak apurtu ez bazituen zure kateak.

Santxo

        Nire kateak horrek apurtu? Baita zera ere! Nik askatu nuen bera, nik... Ez beste inork! Hobe nuen bertan utzi banu horrelako txorakeriak esaten ari bada. Ikusi egin behar zenuen, delako Martin hori, kateak askatuta gero ere pauso bat eman ezinean... Kaka egina zela zirudien!

Malen

        Berak beste hainbeste dio zutaz.

Santxo

        Ez dadila joan nirekin oraingo gerrara edo bestela lepoa moztuko diot. Nazkagarri txotxolo zabarra! Euliak baino ere indar gutxiago eta gezurretan hasiko ote da bada? Hitz erdi bat entzuten dudan unean, zazt! agudo.

Malen (Haserre).

        Zazt! Zazt! Zazt! Besterik ez duzu buruan. Haserrea, burruka... Bitartean gure soroetan sasia nagusi. Ezer gabe etxean!

Santxo

        Egon zaitez lasai emakumea! Guztia antolatua dut eta neurriak hartuak, ni kanpoan naizen bitartean ezer palta ez dadin etxean. Begira... (Esertzen da lehengo tokian). Berehala agertuko dira hiru gizonezko honuntza, morrontzan etxeko lanak egin ditzaten.

Malen

        Hiru gizonezko?

Santxo

        Hiru, bai. Berek landuko dituzte gure soroak.

Malen

        Eta ordaindu?

Santxo

        Ekarriko dut nik nahiko dirua.

Malen

        Azkenengo aldian bezala...

Santxo (Zutituaz haserre).

        Azkenengo aldian bezala ez! Ez dizkit inork bidean harrapatuko oraingoan. Ez hala zankoa! Irabazten dudan guztia hemen izango duzu oraingoan edo bestela hilik etxeratu beharko naute.

Malen

        Beti gertatzen zaizu zerbait azken orduan eta xentimorik gabe azkenean etxera. Batzutan harrapatu... Bestetan jokoan galdu...

Santxo

        Ez zait oraingoan horrelakorik gertatuko!

Malen

        Ez hobe! Esango didazu bestela nolatan ordaindu beharko diegun hiru morroi horiei.

Santxo (Eseriaz lehengo tokian).

        Egon zaitez lasai.

Malen

        Bakarra ere, nahikoa izango genuen, baldin langilea izanez gero behintzat.

Santxo

        Gure gaztelu hau beti izan da guztien ispilu bezala eta berdin jarraituko du ni bizi naizen artean. Hiru morroi behar badira, hiru ekarriko ditut. Bost behar izanez gero berriz...

Malen

        Bost ziur asko. Ukelondo sendiaren handitasuna guztien aurrean azaltzeko, ganbarako kutxak hutsak badira ere. Itxura galanki eta ezer ez!

Santxo

        Ezer ez? Gutxi iruditzen al zaizu ni bezelako senarra izatea? Euskal Herri osoan zehar aurkitu dezakezun gudaririk ausartiena, indartsuena...

Malen

        Zerbait gehiago erantsitzekotan, arlotea erantsiko nioke.

Santxo

        Sekula ez duzulako ulertu herriarentzat dudan maitasuna.

Malen

        Maitasuna baino gehiago esango nuke nik, duzula handi nahia. Guztien aurrean heroe bat bezala agertzeko gogoa. Eta zer irabazten dugu horrekin? Ezer ez! Itxura besterik ez!

Santxo (Zutituaz haserre).

        Alferrik da zurekin jardutea! Sekula ez didazu ezer ulertuko. Tira... Prestatzen naizen bitartean inor etortzen bada, deitu zaidazu. (Alde egiten du barnera).

Malen (Bakarrik gelditzean).

        Deitu ez dakit baina, makilka ederra pozik emango nioke, baldin aurrez jakingo banu, bakarra eman eta hankaz gora botako nukeela. Guztia utzi eta alde egingo du gainera berriro... Jainkoak dakien lurretara! Ez dakit gaizki opatzea ez den, baina poz hartuko nuke halako batetan norbaitek estualdi handi bat emango balio.