Ipuin larrigarriak

Aitor Arana

narrazioa

Hiria, 2011

GAJERÉ SINELO GUELÓ, GEORGE

Ingalaterra, 1825ean

        Gaur lehenbiziko aldiz ikusi ditut.

        Ez dira inola ere esaten duten bezalakoak.

        Uda delako egunotan eguraldi ona egiten duela aprobetxatuz, ibaira joan naiz, ondo ezagutzen dudan putzu zabalean igeri egiteko asmoz. Ohi bezala, bakarrik joan naiz. Ibai ingurura hurbildu naizenean, ordea, beti nirekin dabilen bakardadea zeharo uxatu dute gizaseme batzuen ahots bizi eta ulergaitzek.

        Haiek ni ez ikusteko moduan sastraka artean ezkutaturik, asto-arrantza eta mando-irrintzi urduriak ere entzun ditut tarteka-marteka, eta mailu hotsa, gizonek lurrean taketak mailuz sartzen baitzituzten tinko, ondoren taket tenteei sokak lotu eta zaku-oihalezko kanpadenda txiroak zutitzeko.

        Denetik ikusi dut: umeak, gazteak, helduak eta zaharrak. Ez dut ulertzen zergatik dioten beldurgarriak direla eta haiengandik urrundu behar dugula ikusten ditugun ordukoxe.

        Neska-mutiko beltxaranak, edonon bezala, elkarrekin jolasean zebiltzan, oihuka eta lasterka, elkarri noizbehinka ileetatik tiraka edo bultzaka, oraintxe barre eta oraintxe negar.

        Gizon-emakumeak honetan eta hartan ari ziren lanean, kanpadendak zutitzeaz gain, berriketa gutxirekin. Ibaiko harriak biltzen zituzten suleku egokiak prestatzeko —hiruzpalau bai, gutxienez— eta, haien gainean, hiru makila luze eta sendo jartzen zituzten goi aldean katez lotuta eta behean hiruhankako baten moduan zabalik jarrita. Katearen mutur bat hiru makilen artean eta sulekuaren gainean zintzilik uzten zutenez gero, garbi zegoen laratzarena egiten zuela. Ez zirudien sua piztuko presarik zutenik; arratsaldea aurreratu gabe zegoen, artean; iluntzean piztuko zuten, ziurrenik.

        Luzaro egon naiz haiei begira.

        Gure antzera janzten dira, gizonezkoak batik bat, arropen koloreak gaizki konbinatzen badituzte ere. Neska-mutikoak bezala helduak ere azal ilunekoak dira, eta oso ile beltza daukate. Emakumeek eta gizon gazteek luzea zeukatela ikusi dut, aspaldi moztu gabea. Gorputz lirainekoak iruditu zaizkit gehientsuenak; lodikoterik batere ez dut ikusi.

        Oso gurdi kaskarretan iritsi dira ibai ondora. Jende txiroa da, txiroa denez, lehendik ere entzuna nuen bezalaxe. Zurezko gurdi horietako batzuk, hala ere, besteak baino sendoagoak iruditu zaizkit, eta laster ohartu naiz lanbide jakinen bat duten pertsonenak direla. Izan ere, batean errementarien oinarrizko lanabesak ikusi ditut, ingudea eta mailuak nabarmen. Beste batean, berriz, eltzegintzarako tresnak ikusi ditut, kobrezko xafla txiki eta guzti.

        Haiei guztiei ikusminez begira luzaro egon ondoren, kanpalekuko prestaketa lanak bukatu dituztenean, zeharo lasaitu edo han-hemenka eseri eta etzan direnean, ni ikusteko arriskuan nahikoa denboran egon naizela iritzita, etxera itzultzea erabaki dut.

        Orduan, nire atseginerako, ordu arte haien laneko zaratak eta zalapartak entzutea galarazi didatena entzun ahal izan dut. Nire adin inguruko, hau da, hamazazpi-hemezortzi bat urteko mutil batek adinkide batzuei begira esandako hitzak entzun ditut:

        —Chaborós! A or leste! Jilí or eresitón!

        Garbi zegoen ez zirela ingelesez ari.

        Erreflexu onak izan ditut, zorionez, eta poltsikoan latina eta grekoa ikasteko eramaten dudan koaderno txikia atera dut. Entzundako hitzen oihartzun argia buruan nuela, azkar bai azkar idatzi ditut arkatzez paperean.

        Bitartean, bost mutil eta bi neska arin biluztu, eta ibaiko nire putzuan sartu dira jauzika eta barrez. Zer nolako inbidia eman didaten! Zuhaizpeko itzalean ere beroak nengoen. Ez nekien zer egin: alde, arestian pentsatu bezala? Ez zuten arriskutsuak ematen, ordea, eta, sastraka artetik aterata, eta beren kanpamentuaren ertzetik ibilki, ibaiko putzu zabalera hurbildu naiz. Urduri, bihotza ero moduan taupaka, lasai jokatzen saiatu naiz. Belarrietan kili-kili egin didan hizkuntza hori berriz eta berriz entzun nahi nuen.

        Inor ikusiko ez banu bezala eta inork ikusiko ez banindu bezala, ibai ertzera heldu naiz, uretan zebiltzan nire adinekoek arropak utzi dituzten lekura hain zuzen, eta poliki biluzten hasi naiz, lasai itxurak egin nahian.

        —Yes gaché! —esan du norbaitek ozen, eta nitaz ohartarazten ari zela konturatu naiz, kanpamentuko asko niri begira jarri direlako.

        Arropak erantzita, ibaian sartu eta bertako neska-mutilen artera joan naiz.

        —Or gaché cambla ficar! —esan du oihuka eta alai nire ondoko mutil batek, eta, ezer ulertu ez dudan arren, irribarre egin diot. Era berean erantzun dit eta... zipriztinka hasi zait, bi eskuez ura nire gainera botaz. Berdin egin diot eta, berehala, azal ilun ederreko beste hiru mutil eta neska bat, ni errukirik gabe goitik behera blaitzen hasi dira barrez. Ia bertan ito naute, gorputz erdia uretatik kanpo neukan arren!

        Halako batean, norbaitek, urpean hanketatik heldu dit eta uretara bota nau. Sudur-zuloak eta belarri-zuloak urez betetzen sentitu bitartean, niri huraxe egitea espero zitekeela pentsatu nuen. Zorionez igerilari ona naiz: ez dira alferrik izan ibaian bakar-bakarrik, urtea joan eta urtea etorri, igeriketan egin ditudan ordu atseginak.

        Ur-azalera atera naiz eta sakon hartu dut arnasa. Ur-hotsarekin nahasita, neska-mutilen barreak entzun ditut. Ileetatik kopetan behera zetorkidan ura begietatik eskuz kendu ondoren, irribarretsu begiratu diet, baina pixka bat urrundu naiz, atzerantz igeri eginez. Zerbait esan diote elkarri eta berriz nigana etorri dira. Ez diet harrapatzen utzi. Ibaitik azkar atera eta arropak utzitako lekura joan naiz, ur freskoa gorputzean behera erortzen sentitzen nuela. Mutilak ibaitik niri jarraika aterako ote ziren beldurra funts gabea izan da: nahiago izan dute uretan jarraitu.

        Nire arropen ondoan neska eder bat ikusi dut orduan; biluzik zegoen, ni bezala uretatik atera berria, eta esku bustietan nire prakak zeuzkan. Harengandik metro eskas batera gelditu naiz, eta liluraturik begiratu diot. Ile luzea bustita baitzeukan, erraz ikusi dizkiot sagar itxurako titiak, gorputz osoa bezala oliba kolorekoak, eta, nahi gabe ere, sabel aldera begiratu diot. Segundo batez baino ez dut egin, baina nahikoa izan dut haren sabeleko ile berez ongi orraztuaren ederraz jabetzeko eta, berriro nahi gabe, odola zakilera bizi-bizi zihoakidala sentitu dut. Alde egin nahi izan dut handik, inor nire kitzikapenaz konturatu baino lehen.

        —Sinela tiró? —galdetu dit orduan neskak naturaltasun handiz, esku bustian nire koadernoa erakusten zidala.

        Irribarre egin diot. Nire arropak lurretik jaso, eta prakak eta koadernoa eskatu dizkiot eskua luzatuta. Irribarre txiki batekin batera itzuli dit dena. Esku bat altxatu dut orduan agur gisa, eta neskak berdin erantzun dit.

        Ibai ertzeko zelaian aurrera joan naiz atzera begiratu gabe eta, zuhaitz artera heltzean, arropak lurrean utzi eta poliki jantzi naiz. Gero koadernoa hartu eta hartan idatzitako hitzak irakurri ditut. Hizkuntzak ikasteko daukadan erraztasunari esker, berehala ikasi ditut buruz.

        Oinez hasi naiz etxera bidean. Bide osoan, besterik ez dut izan buruan: lehenbailehen itzuli behar dut nire lagun ezagutu berriengana, horien hizkuntza ikastera. Nola ote du izena? Eta neska polit horrek? Aita militarra dudanez, ferrak aldatu beharreko haren zaldi batekin itzuliko naiz behar. Eta etxean pertz pitzaturik ba ote daukagun ere begiratuko dut, eltzegileak konpon dezan.

        Ez dakit gaur lasai lo egin ahal izango ote dudan. Bihar, orriotan, berri onak idazten jarraitu ahal izatea espero dut. George Borrow

Euskal Herria, 2008an

        Gaur inoiz baino goibelago egon naiz egun osoan.

        Ez naiz gizon zaharra, baina oso bakarrik nago eta nire bizipoz bakarra lana da. «Ez da gutxi gero!», esango luke norbaitek, «Nik bizitza osoa eman dut gogoko ez nuen lana egiten! Zer arraio! Ez zaitezela kexatu!».

        Neure etxean bizi naiz, bakar-bakarrik, eraikin handi bateko etxebizitza txiki batean. Eta neure etxean lan egiten dut, itzultzaile autonomoa naizenez. Eta neure etxean esnatzen naiz bertan lo egin ondoren, goizero-goizero aspaldi joan zitzaidan maiteaz oroitzen naizela.

        Ordu gehiegi etxe barruan, bakarrik eta isilik, lanean ezkutaturik... eguerdietan, bazkaldu bitartean, albistegiko aurkezleen ahotsak eta hizkera zuzena lagun entzungor ditudala.

        Egunero-egunero etxetik gertu dagoen Kutun kafetegi lasaira joaten naiz, etxeko lan ordu luzeak eteteko asmoz. Eguerdian joaten naiz normalean, ordu bietan bazkaltzen dudanez.

        Kurun duela berrogeita hamar urte irekitako kafetegi lasaia da. Ez du musika ozenik inoiz jarrita edukitzen eta, besteak beste, horregatik maite dut. Hamazazpi mahai daude bertan, launa aulkirekin; guztiak zurezkoak. Dekorazioa adreiluzkoa eta zurezkoa egina duenez gero, giro abegitsuko lekua da. Horrez gain, erdian, mahaien eta barra luzearen artean tximinia ederra dauka, eta jabeak neguan beheko sua piztuta eduki ohi du. Lasaia eta zabala denez gero, Kutun asteburuetan bete-bete eginda egoten da, eta mugimendua izaten du astegunetako iluntzeetan. Baina lanegunetako eguerdietan erabat nirea izaten da.

        Gaur ere bertan izan naiz, goibelaldi ilunak jota. Nire mahai kutunean lasai kafea hartzen egon naizen bitartean, garai batean leku berean herriko hiru lagunekin berriketan nolako ordu atseginak emandakoa naizen gogoratu dut. Karlos, Pernan eta Aitor ziren. Haiek zirela esan dut, aditza lehenaldian, eta ongi diot. Karlos eta Pernan haserretu eta gorroto handiz bereizi ziren, bataren neska-laguna besteaz maitemindu eta harekin joan zenean. Hartan zerikusirik batere izan ez nuen arren, biak ala biak galdu nituen. Hainbeste urteren ondoren! Bihozminez baieztatu dut berriz, Kutuneko beheko suaren sugarrei begira, nola aurkitzen ditudan biak faltan. Aitor, berriz, aita egin zen duela urtebete pasa. Harrezkero, urtean bitan ikusten badut, lorpen handia.

        Egia da lagun berriak egin nitzakeela, baina —adinagatik edo zergatik ote den ez dakidala— ez naiz gauza, edo zaila naiz jendea ezagutzen, edo ez dut ondo ikasi bizitzan lagunak egiten. Beti izan naiz lagun gutxiko gizona. Ez dakit nola izan ote nintzen nire maitearekin harremanetan hasteko gauza... Haren hutsa ere handia da, eramangaitza. Goizero begiak zabaltzean, hura etxean egun osoan ez dudala ikusiko gogoratuta, ohetik jaikitzea amildegi sakona igarotzea bezala da niretzat. Gero eta neke handiagoz jaikitzen naiz. Eskerrak lanari, eta liburuei, eta itzultzean lantresna ditudan hizkuntzei... Horiek guztiak gabe, honezkero hilda nengoke.

        Bizpahiru aldiz saiatu naiz, egunkariko iragarki bidez, herrian lagunen bat aurkitzen. Zeinen zaila den! Oso gutxik erantzuten dute eta, gehienek, ez dituzte gauzak argi edukitzen; behin lehen kontaktua eginez gero, ez dute berriz deitzen. Ulertzen dut iragarkiei jende gutxik erantzutea, izan ere, Euskal Herri bedeinkatu honetan hain errotuta dago lagun-taldeen tradizioa. Ez salatu, gero, haietako batean sartzen nerabezaroan ez bada! Alfer-alferrik izango da. Nik ez dut inoiz halako talde zailik izan, zorionean; ezin dut honen barne funtzionamendua ulertu. Odol-hitzarmena egiten ote dute bertako kideek?

        Suan begira, atsekabez gogoratu ditut iragarkiz erantzun zidan emakume gazte baten sms-ak. Hori da-eta bestea: inorekin kafea-edo hartu bitartean hizketan hasi aurretik, sms-z ezagutu beharra dago.

        «Ni ere bakarrik. Lagun bila», idatzi zidan.