BELDARRAIN UGALDE, RUPERTO
1936ko uztailean, Ruperto Asteasun zegoen, familiako kide baten etxean denboraldi bat pasatzen. Altxamendu militarra hasi zenean, bere burua aurkeztu zuen boluntario zaintzaldiak egiteko «ezkerreko idealak sentitzen zituelako». Abuztuaren 15ean Azpeitira joan zen eta bertan geratu zen altxatutako tropak sartu baino lehentxeagora arte. Ordutik Bilbon bizi zen, eta 1937ko otsailaren 24an 52. infanteriako batailoian (Capitán Casero batailoia) borondatez erroldatu zen, eta hainbat frontetan hartu zuen parte, Bizkargin zauritu zen arte. Bilboko ospitalera eraman zuten, baina tropa frankistak berehala sartuko zirenez, Valdecillako (Santander) ospitalera eraman zuten, eta zentro horretan hartu zuten preso 1937ko abuztuaren 26an. Urrian, Azpeitiko Guardia Zibilak Santanderreko Presoak Sailkatzeko Batzordeari bidalitako telegrama bat erabakigarria izan zen Ruperto «D atalean» sailkatzeko eta haren aurka urgentziazko prozedura sumarisimo bat irekitzeko. Telegrama horretan, eta gerora instrukzio-epaileari bidalitako idatzi ofizialean, akusatua UGTra afiliatutako «pertsona oso arriskutsua» zela adierazi zuten, eta atxiloketa eta konfiskatzeetan parte hartu zuela. Era berean, Azpeitiko Falangearen eta Udaleko txostenek Asteasun egindako «Fronte Popularraren aldeko» ustezko jarrera horiek aipatzen zituzten. Baina Asteasun egindako txostenek ez zituzten inputazio horiek berresten. Asteasuko Falangeak Ruperto ez zuela ezagutzen esaten zuen. Aldiz, udalak, «komunista zela», baina «ez zutela ziurtasunik atxiloketetan parte hartu zuenik». Horrez gain, auzipetuak aipatutako bi lekuko azpeitiarrek, Pedro Aguirre Echeverriak eta Andrés Lapazarán Arguideguik, aitortu zutenean esan zuten ezkertiarra izan arren «ez zuela propaganda politikoetan eta langileen gatazketan parte hartu».
Hori guztia kontuan hartuta, Donostian izandako gerra-kontseiluan, Ruperto Ondarretako presondegian atxilotuta zegoela, Bilboko Karmeldarren eta Eskolapioen kartzelatik pasatu ostean, 1939ko apirilaren 27an auzia behin-behinean artxibatu eta «B atalean» sailkatu zuten. Akordio horretan, auzitegi militarrak zehaztu zuenez, Rupertok ezkerreko ideologiak izan arren, eta gerran borondatez miliziano gisa parte hartu zuen arren, ez zen egiaztatu «beren Indarren aurkako ekintzarik burutu zuenik, ezta delitu komunetan parte hartu zuenik ere».
1939ko urriaren 27an Burgosko San Pedro de Cardeńa kontzentrazio-esparrura eraman zuten(*).
(CDMH).
Aitak alde egin zuenean bere karta bat jaso genuen ondo zegoela esanaz, baina ez genuen ezer gehiago jakin berataz.
Aitak alde egin zuenez guk ere joan beharra geneukala iritzi zuten.
Eskolan, gu, gorriok, aingeru txarrak ginela esaten ziguten, jainkoaren aurka altxatu ginelako.
