ODRIOZOLA ALBERDI, JOSE IGNACIO
(AIRMN).
Odria auzoko Garatxabal baserrikoa, Ignacio borondatez erroldatu zen Loyola batailoian, eta hainbat frontetan aritu zen 1937ko abuztuan Kantabriako Limpias herrian atxilotu zuten arten. Lehen unean Castro Urdialesen espetxeratu zuten, eta gerora Santońara eraman zuten. 1937ko urrian lehen aldiz gerra-kontseiluan epaitu zuten, eta auzia artxibatzea eta Ignacio Miranda Ebroko kontzentrazio-esparrura bidaltzea erabaki zuten(*). Handik pixka batera, Lizarrako 64. langileen batailoian zegoen, une hartan Oteizan, baina 1938 hasieran Zestoara joateko agindua jaso zuen San Ignacio Tertzioan sartzeko.
Teruelgo frontera bidalita, 1938ko martxoaren 2an izandako gertakari baten harira bigarren aldiz gerra-kontseiluan epaitu zuten, oraingoan beste hiru azpeitiarrekin batera: Lucas Manuel Orbegozo Orbegozo, Ignacio Zubimendi Olaizola eta Tomas Odriozola Echeverria. Itxuraz, martxoaren 2 hartako goizaldera, lau gizon horiek, Ignacioren anaia Jose Ramonekin (aparteko prozeduran auzipetua) eta inputatu gabeko seigarren azpeitiarrarekin (Antonio Orbegozo Arzuaga) batera, Villa Felisan zeudela, baserri batera hurbildu ziren oiloak hartzeko asmoz. Antonio Orbegozo zaintza egiten geratu zen baserritik 20 bat metrora, eta besteak etxera hurbildu zirenean atxilotu zituzten.
Lehen unetik desertatu izana salatu zieten «etsaiaren aldera pasatuta»; izan ere, haien kokapena 1 km ingurura zegoen, eta haiekin borrokatu zuten gerraren amaierara arte. Hori dela eta, 1939ko maiatzaren amaieran, Azpeitiko Guardia Zibilak atxilotu eta galdekatu zituen, Falangek eta Azpeitiko alkatetzak Ignacioren eta gainerakoen aurkako txostenak egiten zituzten bitartean, «nazionalistak» zirela leporatuta eta ihesa frogatutzat emanik «Espainiarekiko traizio eta azpikeriako izaera» zuelako. Urrian Ondarretako espetxera eraman zituzten. 1940ko otsaila eta martxo artean, tertzio berean zeuden Azpeitiko herritar ugari galdekatu zituzten Donostian, eta guztiek aitortu zuten auzipetuek agian «ideia nazionalistak» izango zituztela, baina ez zutela haien jarreran ezer ikusi «Causa Nacional delakoaren aurkakoak zirela pentsatzeko». Edozein kasutan, zaintzen geratutako Antonio Orbegozorena izan zen aitorpen nagusia. Haren arabera, ordu eta erdi zeraman postuan itzultzea erabaki zuenean, kideen berririk ez zuelako, eta tarte horretan ez zuen ezer susmagarririk ikusi edo entzun. Hori dela eta, ihes egin zutela pentsatu zuen.
1940ko martxoaren 5ean gaztelaniazko interprete batekin egin zuen aitorpena berriz, sumario bereko beste azpeitiar batzuek bezala. Aitorpen horretan berriz esan zuen hogei bat milizianok bidea moztu zietela eta «baserrira iritsi baino lehentxeago, estalpe batetik gorriak atera zirela, armak kendu» eta preso hartu zituztela. Maiatzaren 9an Ignaciok hirugarren eta azken aitorpena egin zuen 1939ko maiatzean Azpeitian atxilotu arte, baina beste urtebete gehiago egin zuen preso, gerra-kontseiluak epaia eman arte. 1941eko maiatzaren 1ean, epaitegi militarrak esan zuen laurek «ideologia separatista» zutela, baina «jokabide ona», eta ontzat ematen zuen harrapatzearen bertsioa. Hori dela eta, Ignacio eta gainerako auzipetuak absolbitu eta aske utzi zituzten(*).
Garai hartan frankistek ilea moztu eta rezino olioa, purga fuertea, emateko ohitura hartu zuten, nahiz eta izebaren kasuan ez zen hala izan.
Beren aurka ez zuten inoiz ezer egin, baina ahaztu ere ez zuten egin.
