ARRIETA ZUBIMENDI, MAXIMINA
(Lurdes Arrietak utzitako irudia).
Maria ahizpa bezala, Maximina 1937ko uztailaren 7an atxilotu zuten, Azpeitira itzuli eta egun batera, Rosario Echevarria Altamira, Ignacia Bereciartua Azpiazu eta Pilar Aguirre Perezek jarritako salaketaren ostean. Maximinaren kasu zehatzean, salatzaileek Guardia Zibilaren aurrean aitortu zuten nazionalista eta propagandista izateaz gain, «haien atxiloketaren eragile izan zela, eman zioten aginduan ageri zen letra ere salatzen duten horrena baitzen». Baina handik hilabete batzuetara, eta Maximina Ondarretan preso zela, azken salaketa horretan atzera egin behar izan zuten, epaile militar instruktoreak bazekielako atxiloketa-agindua «makinaz idatzita eta Fronte Popularrak sinatuta zegoela».
Bestalde, Falangek eta Guardia Zibilak Roque Astigarragaren, eta Julian eta Claudio Orbegozo anaien aitorpenak abalatu zituzten, eta horietan, auzipetua hauteskundeetan pertsona nazionalista oso aktiboa izan zela zioten. Horrez gain, Guardia Zibilaren txostenak aipatzen zuen Maximinak hainbat baserritan elikagaiak konfiskatzen parte hartu zuela, baina salaketa horren lekukotza emango zuten lekukorik ez zuten topatu. Aldiz, berriz ere Julian Elorza, oraingoan Francisco Gaztańagarekin batera, auzipetuaren alde agertu zen. Haien arabera, nazionalista eta nazionalistak biltzen ziren Etxezuri familiako tabernan zerbitzari izateaz gain, Maximina jokabide onekoa zen, eta ez zuen salatutako ezertan parte hartu. Azkenik, Maximinari filiazio nazionalista eta Gernikako komandantzian emandako zerbitzuak aitortu ostean, eta aldi berean haren gaineko salaketak ukatuta, 1938ko apirilaren 13an baldintzapeko askatasuna eman zioten. Handik hilabetera, Donostiako epaitegi militarrak kargu guztietatik absolbitu zuen, «haren aurka aurkeztutako salaketak salatzaileen beren aitorpenen ondorioz ezerezean geratu zirela argudiatuta». 1938ko irailaren 26an Maximinari nahiz Maria ahizpari behin betiko askatasuna eman zioten(*).
Egoera gogorrak pasa zituzten, anaiak bi bandotan banatuta baitzeuden.
Aitak esaten zuen ordu jakin batean ateratzen zituztela presoak fusilatzeko, eta behin baino gehiagotan deitu ziotela berari, sufriarazteko.
Aitak kontatzen zuen beste azpeitiar bat ere berarekin zegoela, «Beltza» esaten ziotena, eta hura fusilatu egin zutela.
Taberna batera sartu eta batzuetan bidali egiten zuten eta alde egin behar.
