CENDOYA LARRAÑAGA, IGNACIO «TAKOLO»
(AIRMN).
Ignaciok 24 urte zituen 1937an Laredon atxilotu zutenean. Aurretik hainbat gerra-frontetan ibili zen, 1936 amaieran borondatez Gernikan Loyola batailoian erroldatu zenetik. 1937ko urrian, Aranda de Dueroko kontzentrazio-esparruan zegoen preso; han, Presoak Sailkatzeko Batzordeak «C atalean» sailkatu zuen, atxiloketetan eta konfiskatzeetan parte hartu izana leporatzen zion Azpeitiko Guardia Zibilaren txosten bat jaso ostean. Eskolapioetako espetxera eraman eta 1938 hasieran Ignacioren aurka urgentziazko prozedura sumarisimoa abiarazi ostean, bai tokiko buruzagitzatik, bai Azpeitiko alkatetzatik, Guardia Zibilak adierazitako kasuak aipatzen zituzten txostenak bidali zituzten. Baieztapen horien aurrean, epaitegi militarrak auzipetuaren aurka egindako salaketen lekukotasuna eman zezaketen lekukoen inguruko informazioa eskatu zuen, epaitegiari emandako erantzunean honako hauek aipatuta: Manuel Echeverria Odriozola, Donato Aristi Aizpuru eta Jose Aizpuru Goenaga. Baina 1939ko otsailaren 15ean, hiru lekukoek esan zuten ez zekitela Ignaciok konfiskatzeetan, atxiloketetan edo bahitzeetan parte hartu zuenik.
Horrez gain, 1939ko uztailean, Urrestillako hainbat bizilagunek atzera egin zuten 1937ko urrian, Ignacio Aranda de Dueron preso zegoela, Guardia Zibilaren aurrean egindako aitortzari zegokionez. Haien ustez, «akatsez nahi gabe egin izan zezaketen erantzukizun moral guztiak saihestu nahian.... kasuaz gogoeta egin zuten eta, azterketa sakona egin ostean, eta argazkia ikusita, pertsona horrek ganadu-konfiskatzeetan ez zuela parte hartu konbentzituta zeuden». Ondorioz, 1939ko irailaren 7an, auzia artxibatu egin zuten.
1939ko abenduaren 8an, Ignacio «Takolo» aske geratu zen behin betiko(*).
Aitari espetxetik etxera itzuli ahal izateko agiria eman zion soldaduaren ahotik honakoa entzun behar izan zuen amak: Gustu handiz emango dizugu, hura harrapatzeko zain baikaude fusilatzeko.
Erdaraz hitz egin beharra zegoen zigorrik jaso nahi ez bazenuen.
Falangista bati honakoa erantzutearren zigortuta egon nintzen: Si a su padre no le hubiesen robado toda la hacienda que tenía podría venir vestido de seda.
