CORTABARRIA LAZCANO, GREGORIO
(AIRMN).
Gregorio Azpeitiko San Ignacio kaleko bizilaguna zen, eta saskigile aritzen zen Dionisio Echeverría altian-enpresan Errepublika-garaian. ELAko afiliatua eta EAJko militantea zen. Gerra hasi zenean, eskuindartzat hartutako presoen zaintzaldiak egin zituen abuztuaren 6tik irailaren 19ra bitartean. Altxatutako tropak gertu zeudela eta, Gregoriok Bilbora ihes egin zuen. Bertan, saskigile gisa jarraitu zuen lanean, 1937ko maiatzean berari zegokion kinta mobilizatu zuten arte. Orduan, Gregorio San Andrés zulatzaileen batailoian erroldatuta geratu zen, aurrena Zeberioko eremuan eta gero Balmasedan gotorlekuak eraikitzen. Azkenik, 1937ko abuztuaren 26an Santoñan harrapatu zuten.
1937ko irailaren 30ean Presoak Sailkatzeko Batzordeak egindako txostenaren eraginez, Gerra Ikuskaritzak egoki ikusi zuen epaitzea, nahiz eta Azpeititik, Dionisio Echeverria lan egin zuen enpresako arduradun gorenak egindako txostenak atxilotuaren «jokabide ona» nabarmentzen zuten. Izan ere, Guardia Zibilaren nahiz alkatetzaren eta Falangeren txostenek zioten Gregoriok zaindu zituen presoekiko «jokabide akatsgabea» izan zuela; hain zuzen ere, «armada nazionala hurbil zelako Bizkaira bidean preso horiek ebakuatzeko garaian, gaur egun Erreketeen Kapitain den Velaz jaunak hogeita bost pezeta eman zizkion saritan». Aitorpen horiei Cruz Maria Echeverria lekukoaren aitorpenak gehitu zitzaizkion, eta hark hau esan zuen: «auzipetuaz esan litekeen gauza txar bakarra haren ideia nazionalisten ingurukoa da, orduan gazteen artean zorigaiztoz zegoen korrontea jarraitzeagatik.
Instrukzio-aldian, Gregorio Zaragozako 177. langileen batailoian egon zen preso; Santoñatik 1938ko abenduaren 20an eraman baitzuten hara. 1939ko martxoaren 6an Ondarretako espetxean sartu zuten, eta bertan egon zen preso urte hartako apirilaren 29ra arte, auzia artxibatu eta «A atalean» sailkatu ostean(*).
Aitak askotan kontatzen zuen Gernikako mendixka batetatik ikusi zutela alemanek Gernika nola bonbardatzen zuten azoka eguna zen astelehen horretan.
Gertatutakoaren egia jakitea eta beren gorpuak berreskuratu eta egon behar duten lekuan lurperatzea zor diegu.
