EGUIBAR ARREGUI, MAXIMIANO
(Kontxi Egibar Etxeberriak utzitako irudia).
UGTko militantea eta lanbidez zurgina, Maximiano lanik gabe geratu zen gerra hasi berritan, lan egiten zuen tailerreko ekoizpena gelditu egin baitzen. Hori dela eta, gerra-kontseiluan epaitu izanagatik 1937 eta 1941 artean gutxienez egin behar izan zituen hiru aitorpenetan adierazi zuenaren arabera, zerbitzua eman zuen «Azpeitian zeuden errefuxiatuei ogia eta ardoa ematen», Defentsa Batzordeak hala aginduta. Gero Durangora joan zen eta UHP batailoian erroldatu zen. Eusko Gudarosteko gorputz horretan geratu zen Kantabrian 1937an atxilotu zuten arte.
El Duesoko espetxetik Bilboko espetxe probintzialera bidali zuten, eta gero, 1938ko uztailaren 26an, Burgoseko espetxe nagusira eraman zuten. Handik bi hilabetera, Maximianoren aurkako urgentziazko prozedura sumarisimoa hasi zen. El Duesoko espetxera eraman zuten berriz ere eta han galdekatu egin zuten 1940ko ekainaren 20an. Bitartean, Roque Astigarraga, Hilario Bereciartua eta Florencio Mangasek (Azpeitiko alkate, Falangeren tokiko buruzagi eta Guardia Zibileko komandantea) Santoñako instrukzio-epaitegi militarrari auzipetuaren «aurrekariak» bidali zizkieten, eta konfiskatze eta atxiloketen arduradun zen «pertsona arriskutsu» gisa izendatzen zuten. Beste kasu batzuetan bezala, epaitegiak eskatutakoan salatzaileek ezin izan zuten lekukorik eman egindako salaketak berresteko, «baina Valentín Larrañaga eta Ignacio Martínez Olaechea... Glorioso Movimiento Nacional delakoaren pertsona oso zale eta herriko zinegotzi zirenek berrets ditzakete aurreko txosten horiek».
Hala ere, Guardia Zibilaren komandanteak aipatutako bi pertsonetako batek ere ez zuen berretsi Maximianok konfiskatze eta atxiloketetan parte hartu zuenik, ezta prozeduran zehar agertzen joan ziren beste lekukoek ere. Horiek guztiek esan zuten gauza bakarra izan zen Maximiano ezagutzen zutela eta UGTkoa zela, Juan Astigarragak, Roque Astigarragaren semeak, izan ezik, hark esan baitzuen auzipetuak aitaren saltokian ardoa konfiskatu zuela.
Ikerketa judizialen berandutza ikusita, 1941eko martxoaren 1ean baldintzapeko askatasuna eman zitzaion, eta geroxeago Eibarren lanean hasi zen «suntsitutako eremuen» zuzendaritzapean. 1942 hasieran, oraindik ere prozedura irekita zegoen. Urtarrilaren 2an, Azpeitiko Guardia Zibilak epaile instruktoreari honako informazioa bidali zion: «egindako gainerako gertakarien lekuko presentzialak bilatzeko postu honetako indarrek egindako kudeaketak kudeaketa, ezin izan da emaitza onik lortu». Azkenik,
1942ko ekainaren 18an, gerra-kontseiluak 12 urte eta 1 eguneko espetxealdi txikia jarri zion «matxinadari laguntzea»ren ustezko delituagatik(*).
Aitari espetxetik etxera itzuli ahal izateko agiria eman zion soldaduaren ahotik honakoa entzun behar izan zuen amak: Gustu handiz emango dizugu, hura harrapatzeko zain baikaude fusilatzeko.
Erdaraz hitz egin beharra zegoen zigorrik jaso nahi ez bazenuen.
Falangista bati honakoa erantzutearren zigortuta egon nintzen: Si a su padre no le hubiesen robado toda la hacienda que tenía podría venir vestido de seda.
