Onan

Aitor Arana

narrazioa

Txalaparta, 2000

ERREKAKO ESKOLA

        Nik ez nuen neure kabuz ikasi kanpaia jotzen. Ezta anaia zaharrak irakatsita ere. Lagunen bati edo besteri entzuna diot beren lehengusu nagusiekin zelai bazterren batera joaten zirela, eurek hamaika bat urte eta lehengusuek hamahiru-hamalau zeuzkatenean. Zelai bazterrean, sastraka atzean nahiz arto artean ongi ezkutaturik, barre, laztan txiki eta txantxa artean, nagusiek kanpaia jo eta zutik zeudela hazi txuria arnasestuka isurtzen zuten txikien harrigarri, azken hauek buztana estutu eta ferekatu bai, hartan gozamena sentitu ere bai, baina esne tanta bat beta ere botatzen ez zutela. Betiko nire lagun Imanolek berak esanda dakit, esaterako, bera zeinen pozik joaten zen lehengusuarekin «zorriak astintzera» haren hitzetan. Izan ere, Imanolen lehengusuak oso gogoko zuen norbaitek barrabiltxoak laztan ziezazkion kanpaia jo bitartean. Eta Imanolek biziki maite zituen lehengusuaren barrabil iletsuak, bereak baino hiru edo lau aldiz handiagoak zirenak. Imanolek ez zuen halakoetan banana zuritzen: nahikoa zuen lehengusuari begiratu eta haren koskabiloak laztantzea, hatz artean ile leuna sentitzea. Egoera horretan buztantxoa gogortu egiten zitzaion, noski, eta horrek ongi sentiarazten zuen, baina estutu beharrik ez zuen batere izaten, esan bezala.

        Dagoeneko esana dut anaia zaharrak irakatsita ere ez nuela banana zuritzen ikasi. Anaiarik ez daukadalako gehienbat. Arrebarik ere ez daukat, bide batez esanda. Eta gurasoak, haur ttipia nintzenetik, beti ikusi ditut goizean etxetik lanera irteten eta iluntzean handik itzultzen biak ere. Haurtzaroan eta nerabezaroan ordu luzeak eman genituen Imanolek eta biok nire etxean ikastolatik irtenda. Eguraldi txarra egiten zuen gehienetan etxera etortzen zen nirekin eta —txikitandik izan bainuen etxeko giltza— arratsalde osoa ematen genuen geuk prestatutako askaria jaten, jolasean eta telebista ikusten. Aukera zuen guzti-guztietan, Imanolek bere lehengusuaz hitz egiten zidan: «Josebak hau egin du, Josebak beste hura dio...»

        —Joba, Imanol! Josebarekin maiteminduta zaudela ematen du! —bota nion behin bere lehengusuaz begi eztitsuz hizketan ari zitzaidanean. Monopolean jokatzen ari ginen eta Imanol ona zen benetan: ia beti irabazten zidan. Garbi zegoen bere lehengusuarekin monopolean egiten zuela barrabilak laztantzen ez zizkionean, egun hartan jakin nuenez.

        —Noski —erantzun zuen begietako eztitasun ameslaria irri maitagarri batez apainduz—. Filmeetan esaten duten bezala: «bizitzan beste ezer baino maiteago dut». Eta monopolean munduko onena da eta barrabilik ederrenak dauzka!

        Hori esan zidanean hamaika urte geneuzkan biok. Egun batez zera galdetu nion:

        —Eta zure lehengusuak-eta nola egiten dutela esaten duzu?

        —Begira —esan zidan, eta, mahaian zabalik geneukan monopola alde batera utzita, aulki ondoan zutik jarri eta prakak beheratu zituen. Txilina agerian, hari heldu eta kontatzen hasi zen—: honela heltzen diote eta berehala handitzen zaie. Egia esan, gehienek handituta daukate prakak kentzen dituztenerako. Gero laztandu, igurtzi eta estutu egiten dute eskuinek eskuinaz eta ezkerrek ezkerraz. Azkenean txixa sendo eta txuria botatzen dute, beraiek «esnea» eta «hazia» esaten diotena, begiak itxita eta arnasestuka. Zeharo lelotzen dira esne hori botatzeko momentuan, baina niri ikaragarri gustatzen zait haiek ikustea. Horra? Begira! —agindu zidan pozik—. Niri ere gogortu egin zait!

        Egia zen. Imanolen txilina tente eta lehen baino handiago zegoen. Nik askotan ikusi nion, biok batera txixa egitean, baina hain tente inoiz ez. Nahikoa ote zen hura lehengusu nagusien gustua hartzeko?

        —Zuri ez al zaizu inoiz tentetzen? —galdetu zidan lagunak irribarrez.

        Praken gainetik nire txilinari heldu nion. Ezetz esan nuen; ageriko gezurra. Baina inoiz ez nuen gustu berezirik sentitu, ezta sumatu ere, nire buztana tentetzean, eta horregatik esan nion gezurra Imanoli. Gainera inbidia handia nuen, anaiarik ez eta lehengusurik ere ez neukalako. Orain, urte asko pasa direnean, badakit Imanoli bere lehengusuekin joaten uzteko eskatu banio, baietz esango zidakeela, baina egun hartan gaizki erreakzionatu eta honelaxe esan nion zakar samar:

        —Jantzi prakak, txorimalo zaharra ematen duzu eta!

        Monopola utzi eta telebista ikusten jarri ginen. Espazioan galduta telesailaren asteroko kapitulua ikusi genuen, baina nik ez nuen abenturan murgiltzea lortu, Imanolen lehengusuak baitzebilzkidan buruan. Lehengusurik ez baneukan ere, osaba jatorra nuen etxean eta hari galdetuko nion aukera izan bezain azkar. Osaba gurekin betidanik bizi zen, nik nekiela. Gurasoak beti lanean baitzeuden, osabarekin hazi nintzela esan zitekeen: hark zaindu ninduen txiki-txikitan, amak berak baino sarriago aldatu zidan pixoihala eta hobeto zekien ni engainatzen jaten emateko orduan. Ikastolara joaten hasi aurretik osabarekin jolastu nintzen gehienbat eta berarekin ikasi nuen hizketan. Eskolan hasi nintzenean neure lagunak egin nituen eta gu bion harremana pixka bat bakandu zen. Ez zen hala ere eten eta oso lagun jarraitu genuen urte mordo batean; bera hil arte, egia esan. Gurasoak baino askozaz nahiago nuen osaba. Aitak eta amak hau eta hura eskatu eta agindu egiten zidaten —gehiago ikasteko, halako lagunekin ez ibiltzeko, eta abar—, eurek uste baino sarriago ene iritziz. Osabak, berriz, sekula ez zidan agintzen; gehienez iradoki egiten zidan, normalean nire iritzi eta usteak entzun ondoren, gainera. Nik neuk ez nuen hau guztia orain bezain garbi ikusten hamaika urte nituenean, sumatu egiten banuen ere. Ziur nago horrexegatik erabaki nuela automatikoki zakilen tentetzeaz eta horren ondorioez osabari galdegitea eta ez aitari edo amari. Imanoli ez nion zuzenean galdetuko, ez nuelako bera baino ezjakinago agertu nahi. Osaba zen egokiena, hortaz, nire galdera entzuteko eta, esan bezala, lehen aukeran galdetuko nion.

        Aukerarik onena hurrengo egunean bertan egokitu zitzaidan. Larunbata zen eta, bero handia zegoenez, beste larunbat arratsalde askotan bezala, osabak, aitak eta hirurok gure betiko errekan igeri egitera joatea erabaki genuen. Biagoa egin ondoren joan ginen, ohi bezala. Ia azken orduan, ordea, aitari konpromiso bat sortu zitzaion eta errekara osabarekin bakarrik joan nintzen.

        Arratsalde hura bereziki ederra izan zen: aita ez zetorrenez, osabari motorraz joatea proposatu nion eta berak irribarrez onartu zuen. Horrela, aitaren autoaren kristal artean joan beharrean, motorraz joan ginen haizeak aurpegia ferekatzen zigula. Eta, aita ez zetorrenez, osabari biluzik bainatzea proposatu nion:

        —Bainu-jantzirik gabe, osaba!

        Erreka basoan zegoen eta sigi-saga zihoan zuhaitz handi eta harkaitz handiagoen artean. Harkaitz luze baten oinetan putzu zabal bihurtzen zen erreka eta huraxe zen gure igerilekua. Uretan sartzean atseginez ohartu ginen freskoa zegoela eta gure gorputzek biziki eskertu zuten. Hamabost bat aldiz zeharkatu genuen putzua ezkerretik eskuinera eta alderantziz. Harkaitz zabaletik ere jauzi egin genuen, putzua hartarako bezain sakona bazen eta. Azkenean, pixka bat nekaturik, errekatik atera ginen, ertzeko belarretan xukaderak zabaldu eta eguzkitan etzateko asmoz. Etzan aurretik, ordea, nik neure burua lehortu nuen eta osabak ere bai. Etxean dutxatik irtetean bezain arretatsu lehortu zuen zakilburua, bere azalari atzera eraginez eta haren azpia ere lehortuz, niri aspaldi irakatsi bezala. Osabak zakilburuko azalari «mottoa» esaten zion beti. Nik berak bezala ongi lehortu eta horren aitzakian buztana tentetu egin nuen.

        —Ha, ha! Osaba, begira! Gogortu egin zait! —esan nion, inozentearena eginez.

        —Ikusten diat, bai. Jolaserako gogoa ote zeukak, ba, hire anaia txikiak?

        —Anaia txikia? Ha, ha! Inoiz ez nizun entzun buztanari horrela deitzen —esan nion eta abagunea aprobetxatuz neure galdera bideratu nuen:

        —Zertarako tentetzen zait buztana, osaba?